Het gebruik van bewakingscamera's brengt een binnendringing in het privéleven en een verwerking van persoonsgegevens met zich mee.  Meestal zijn de personen immers herkenbaar op de beelden.

Alvorens over te gaan tot de plaatsing van bewakingscamera's, moet men zich verschillende vragen stellen:

• Waarom wil ik bewakingscamera's plaatsen?  Welke zijn de doeleinden ervan?
• Zijn bewakingscamera's het beste middel om mijn doelstelling te bereiken? Zijn er geen andere middelen die minder binnendringen in het privéleven die even doeltreffend zouden zijn? (subsidiariteitsbeginsel)

Als u door de antwoorden op deze vragen beslist om bewakingscamera's te plaatsen, dan moet u zich ook afvragen of deze bewakingscamera's evenredig worden gebruikt:  “hoe mijn camera's plaatsen?”, “worden de beelden opgenomen en zo ja, hoelang?”, ... Het doel is om de camera's te gebruiken met inachtneming van het proportionaliteitsbeginsel dat vraagt om slechts persoonsgegevens te verwerken voor zover nodig om de vastgestelde doelstellingen te bereiken.  

De persoon die beslist om bewakingscamera's te plaatsen/gebruiken en die er de doeleinden van bepaalt wordt in de wet de « verwerkingsverantwoordelijke » genoemd. Dat kan een natuurlijke persoon, een rechtspersoon, een bestuur, een vereniging, ... zijn.

Vaste (tijdelijke) bewakingscamera's in een niet-besloten plaats

(art. 5 van de camerawet)

Wat de niet-besloten plaatsen betreft, voorziet de wet in een formaliteit die voorafgaat aan de plaatsing van vaste en tijdelijk vaste bewakingscamera's: de verwerkingsverantwoordelijke (die slechts een openbare overheid kan zijn) neemt de beslissing om deze camera's te plaatsen pas na het positief advies te hebben verkregen van de gemeenteraad van de gemeente waar de plaats zich bevindt.  Deze laatste zal zijn advies slechts formuleren na de korpschef van de betrokken politiezone te hebben geraadpleegd.

• Indien het gaat over vaste bewakingscamera's: de verwerkingsverantwoordelijke dient zijn aanvraag in bij de gemeenteraad door hem alle nodige informatie over zijn project te verschaffen (wettelijke basis, doeleinde, plaats van de camera's, bewaringstermijn, veiligheidsmaatregelen, informatie over de gefilmde personen, contactpunt,...).
• Indien het gaat over tijdelijk vaste bewakingscamera's: bovenop de voornoemde informatie moet de verwerkingsverantwoordelijke in zijn aanvraag de bijzondere doeleinden van deze camera's verduidelijken en, indien zij bedoeld zijn om te worden verplaatst, de perimeter waarbinnen deze verplaatsingen gebeuren.  Deze perimeter kan overeenstemmen met het volledige grondgebied van de betrokken gemeente.

Voor de tijdelijke vaste bewakingscamera's bepaalt de gemeenteraad de geldigheidsduur van zijn positief advies.  Dit advies is hernieuwbaar op gemotiveerd verzoek.

Uitzondering op de vereiste van een positief advies van de gemeenteraad: de camerabewaking van een autosnelweg of een niet-gemeentelijke weg

In dit geval wordt alleen de betrokken politiedienst geraadpleegd (bijv.: de wegpolitie voor de autsnelwegen) 

A. Pictogram

De verwerkingsverantwoordelijke moet aan de ingang van de bewaakte plaats een pictogram aanbrengen dat aangeeft dat er camerabewaking plaatsvindt. Op die manier is iedereen die de plaats betreedt verwittigd dat er camera's aanwezig zijn.  De wet gaat zelfs verder, want zij bepaalt dat door een plaats te betreden waar een pictogram aangeeft dat er camerabewaking plaatsvindt, de gefilmde persoon zijn voorafgaande toestemming geeft om te worden gefilmd.  

• Wanneer het pictogram wordt geplaatst zoals voorgeschreven door de wet en haar koninklijk besluit van 10 februari 2008, is er dus geen sprake van heimelijk gebruik van bewakingscamera's, zelfs indien de bewakingscamera's niet rechtstreeks zichtbaar zijn.

Het model, de afmetingen en de vermeldingen die op het pictogram moeten voorkomen, worden bepaald bij koninklijk besluit van 10 februari 2008. 

Uitzondering: de natuurlijke persoon die een bewakingscamera plaatst om de binnenkant van zijn privéwoning te filmen (voor persoonlijke en huiselijke doeleinden).  Dat laat hem toch niet toe om heimelijk camera's te gebruiken!

Om meer te weten over het pictogram, klik hier.

B. Richting van de camera's

De wet bepaalt dat «De verwerkingsverantwoordelijke erop toeziet dat de bewakingscamera of -camera’s niet specifiek gericht worden op een plaats waarvoor hij niet zelf de gegevens verwerkt (…)».

Dit betekent dat de camera's moeten worden gericht naar de plaats waarvan het toezicht valt onder de bevoegdheid van de verwerkingsverantwoordelijke.

Waarom gebruikt de wet de term «specifiek»? Om de verwerkingsverantwoordelijke in staat te stellen om op de beelden een deel van een plaats te laten verschijnen waarvan hij de gegevens niet verwerkt, voor zover het onvermijdelijk is anders te doen.

Bijvoorbeeld: ik film het uitstalraam van mijn winkel, mijn camera is gericht naar mijn uitstalraam en niet naar het voetpad, maar een deel van het voetpad verschijnt op de beelden. 

Wat de niet-besloten plaatsen betreft:

Voor de niet-besloten plaatsen wordt er een uitzondering gemaakt op deze regels als de verwerkingsverantwoodelijke “daarvoor expliciet de toestemming heeft van de verwerkingsverantwoordelijke van de betrokken plaats”. Dit akkoord zal bij voorkeur schriftelijk zijn, om te beschikken over een duidelijke toestemming die kan worden bewezen. 

Voorbeeld: De gemeente plaatst camera's in een straat om overlast te voorkomen en vast te stellen en één van de bewakingscamera's wordt naar een café gericht.  Indien de uitbater van het café zijn uitdrukkelijk akkoord geeft, kan de bewakingscamera in deze positie blijven staan.  Zonder dit akkoord zal de gemeente dit café (de ingang, de vensters) technisch moeten verbergen op de beelden. 

Wat de besloten plaatsen betreft:

Voor de besloten plaatsen moeten 2 preciseringen worden aangebracht voor deze regel:

• Eerst en vooral een uitzondering die betrekking heeft op bepaalde specifieke gevallen: op bepaalde plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden en die bij koninklijk besluit zijn bepaald, kunnen de bewakingscamera's gericht worden op de perimeter rechtstreeks rond de plaats.
• Vervolgens een precisering van de regel:  na te hebben voorzien dat de camera's niet specifiek worden gericht op een plaats waarvoor de verwerkingsverantwoordelijke niet zelf de gegevens verwerkt, wordt gepreciseerd dat «In geval van bewaking van een ingang van een (niet) voor het publiek toegankelijke besloten plaats, tegenover een niet-besloten plaats of een voor het publiek toegankelijke besloten plaats, worden de bewakingscamera of camera’s zo gericht dat de opnamen op die plaats tot het strikte minimum worden beperkt.»

Waarom deze precisering?

Zoals hierboven gezegd, stelt de term «specifiek» de verwerkingsverantwoordelijke in staat om op de beelden een deel van een plaats te laten verschijnen waarvan hij de gegevens niet verwerkt, voor zover het onvermijdelijk is anders te doen.  Met deze precisering dringt de wetgever aan op het feit dat, indien dat het geval is, het filmen van deze plaats waarvoor men niet verantwoordelijk is, tot het strikte minimum moet worden beperkt. Op de beelden moet men enkel het minimale gedeelte laten verschijnen dat nodig is om te voorkomen dat de beelden onbruikbaar worden gemaakt.

Bijvoorbeeld: ik wil de ingang van mijn huis bewaken, die is gelegen tegenover het voetpad (ik heb geen pad of tuin voor mijn huis, mijn deur geeft rechtstreeks uit op het voetpad):  als ik alleen mijn deur film, dan laten mijn beelden mij niet toe om mijn doel te bereiken om de ingang van mijn huis te bewaken. Ik ga dus op mijn beelden een klein deel van het voetpad laten verschijnen, waarbij ik ervoor zorg dat dit zo klein mogelijk is.

C. Voor de voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen: public view

Voor de voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen laat de wet de verwerkingsverantwoordelijke toe om «in de nabijheid van een bewakingscamera, een controlescherm te plaatsen dat openbaar in real time de beelden, verzameld door de bewakingscamera waarbij het controlescherm wordt geplaatst, verspreidt».

Men beoogt hier wat men in de praktijk «public view» noemt. Deze praktijk is gangbaar aan de ingangen van grootwarenhuizen en winkels.

Het kan gaan om een kleine monitor of om een groter scherm; in elk geval kunnen de aldus in het openbaar verspreide beelden enkel beelden zijn die worden verzameld door de camera waarnaast het scherm wordt geplaatst.

Bijvoorbeeld: het scherm geplaatst aan de ingang van de winkel gaat slechts de beelden van de bewakingsacamera van de ingang verspreiden; het scherm geplaatst in het «multimedia» rek zal slechts de beelden van de bewakingscamera van dit rek verspreiden. 

Deze praktijk heeft tot doel het door het pictogram gegeven bewakingswaarschuwingssignaal te versterken en zo de gefilmde personen nog duidelijker te informeren. Zij materialiseert het doeleinde inzake preventie van misdrijven.

D. Aangifte en register

Aangifte

De verwerkingsverantwoordelijke moet uiterlijk de dag vóór de ingebruikneming van zijn bewakingscamera's, zijn bewakingscamera's aangeven bij de politiediensten.  Deze aangifte moet vervolgens worden bijgewerkt wanneer er een verandering wordt aangebracht aan het camerabewakingssysteem (verwijderen of toevoegen van camera's, wijziging van de bewaringstermijn,...).

• Deze aangifte gebeurt via de applicatie www.aangiftecamera.be en moet jaarlijks worden gevalideerd.
• Uitzondering: de natuurlijke persoon die een bewakingscamera plaatst om de binnenkant van zijn privéwoning te filmen (voor persoonlijke en huiselijke doeleinden).

Om meer te weten over de aangifte, klik hier.

Register met de beeldverwerkingsactiviteiten

De verwerkingsverantwoordelijke heeft de verplichting om naast deze aangifte een register met beeldverwerkingsactiviteiten (bij hem) bij te houden. 

Dit register moet een schriftelijke vorm aannemen en kan elektronisch zijn.  Het zal, op verzoek, ter beschikking worden gesteld van de gegevensbeschermingsautoriteit en de politiediensten.

Uitzondering: de natuurlijke persoon die een bewakingscamera plaatst om de binnenkant van zijn privéwoning te filmen (voor persoonlijke en huiselijke doeleinden).

Om meer te weten over dit register en de inhoud ervan, klik hier.

A. Bekijken in real time

Wat de niet-besloten plaatsen betreft

Doeleinden:

Wanneer er bewakingscamera's worden geplaatst in niet-besloten plaatsen (de openbare weg), gebeurt het bekijken in real time uitsluitend 

• Onder toezicht van de politiediensten
• Met als doel de bevoegde diensten (politiediensten, hulpdiensten,...) toe te laten onmiddellijk tussen te komen bij misdrijf, schade, overlast of ordeverstoring en deze diensten zo goed mogelijk te sturen in hun optreden.

Door wie?

• Door de bewakingsagenten in het kader van artikel 115 van de wet tot regeling van de private en de bijzondere veiligheid;
• Door de personen vastgesteld bij koninklijk besluit van 9 maart 2014: de agenten van politie, de leden van het administratief en logistiek kader van de politiediensten (CALOG) en de militairen overgeplaatst naar het CALOG. 

Hebben eveneens toegang in real time tot de beelden de overheden en diensten bevoegd voor 

• het coördineren van de veiligheid bij belangrijke evenementen die een impact kunnen hebben op de openbare orde en de veiligheid van de bevolking en
• het opvolgen van de evolutie van de noodsituaties om het beheer ervan te coördineren.

Men beoogt overheden, diensten en personen die hierin een rol moeten spelen, desgevallend bijeengebracht in crisis- of coördinatiestructuren op lokaal, provinciaal of nationaal niveau, zoals de operationele commandoposten, de coördinatiecomités en de nationale crisiscellen (minister van Binnenlandse Zaken, leden van het openbaar ministerie, de provinciegouverneur, de burgemeester, of hun gemachtigden, de ambtenaar belast met de noodplanning en de diensten die optreden in het kader van de betrokken disciplines (hulpverleningszones, operationele eenheden van de civiele bescherming, gezondheidsinspecteur, …)).

Wat de besloten plaatsen betreft

Het bekijken in real time is enkel toegelaten met als doel een onmiddellijk ingrijpen mogelijk te maken bij misdrijf, schade, overlast of ordeverstoring.

Men blijft dus binnen de doeleinden van de bewakingscamera's, met name de bewaking en het toezicht met als doel misdrijven tegen personen of goederen te voorkomen, vast te stellen, op te sporen, ...

Door wie?

Hebben slechts toegang tot de beelden de verwerkingsverantwoordelijke en de personen die handelen onder zijn toezicht.

Opgelet: het bekijken in real time kan een bewakingsactiviteit zijn!  Let er in dit geval op dat de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid wordt nageleefd!

Meer info over de private en bijzondere veiligheid.

B. Opnemen en bewaren van beelden

De beelden van de bewakingscamera's kunnen worden opgenomen, maar uitsluitend met als doel om bewijzen te verzamelen van overlast of van feiten die een misdrijf opleveren of schade veroorzaken en de daders van de feiten, de verstoorders van de openbare orde, de getuigen of de slachtoffers te zoeken en te identificeren.

Op dezelfde wijze kan de bewaringstermijn één maand niet overschrijden als de beelden niet kunnen bijdragen tot het bewijzen van een misdrijf, van schade of van overlast of tot het identificeren van een dader van de feiten, een verstoorder van de openbare orde, een getuige of een slachtoffer.

Voor bepaalde plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden (bij koninklijk besluit bepaald), wordt deze bewaringstermijn tot drie maanden verlengd.

D. Mobiele bewakingscamera's

De camerawet beperkt het gebruik van mobiele bewakingscamera's tot specifieke gevallen.  Buiten deze bij wet voorziene situaties mag er geen gebruik worden gemaakt van mobiele bewakingscamera's in het kader van de camerawet.

1 - In de niet-besloten plaatsen

De mogelijkheid om mobiele bewakingscamera's te gebruiken in de niet-besloten plaatsen is zeer beperkt.  Het moet gaan om

• mobiele ANPR-bewakingscamera's (voor automatische nummerplaatherkenning) (het gaat over ANPR-camera's gemonteerd op voertuigen of moto's);
• gebruikt door of in opdracht van de gemeentelijke overheden;
• voor 2 doeleinden:

1° voorkomen, vaststellen of opsporen van overlast in de zin van artikel 135 van de nieuwe gemeentewet, in het kader van artikel 3, 3°, van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties; 

à Het gaat over inbreuken van stilstaan en parkeren en andere verkeersovertredingen die bestraft worden met gemeentelijke administratieve sancties (GAS);

2° toezien op de naleving van de gemeentelijke reglementen inzake betalend parkeren à het gaat over retributiereglementen voor betalende parkings.

Waarom «in opdracht van de gemeentelijke overheden»?

Het gebeurt dat de gemeenten, voor de controle van het betalend parkeren, een private beveiligingsonderneming inschakelen of voor deze controle een concessie geven aan een rechtspersoon of natuurlijke persoon.  In deze mogelijkheid is voorzien door de wet tot regeling van de private en bijzondere veiligheid (artikel 3, 10°; artikel 25). 

• In die gevallen zullen de mobiele bewakingscamera’s worden gebruikt “in opdracht van” de gemeentelijke overheden, door een derde. Maar ook al betreft het een derde, toch zal de gemeentelijke overheid daaraan niet vreemd zijn aangezien er een akkoord is tussen deze overheid en de onderneming die dit betalend parkeren controleert.

In de praktijk, wie mag deze mobiele ANPR-camera's gebruiken?

Niet al het gemeentepersoneel is gemachtigd om deze mobiele ANPR-camera's te gebruiken. De wet voorziet uitdrukkelijk dat het gebruik ervan slechts kan worden toevertrouwd aan het bij wet aangewezen personeel om vaststellingsopdrachten uit te voeren, binnen hun bevoegdheidsgrenzen.

• Voor de overlast inzake wegverkeer die worden bestraft met GAS, zal het moeten gaan over vaststellende ambtenaren bedoeld in artikel 21 van de wet van 24 juni 2013 betreffende de gemeentelijke administratieve sancties, in het bijzonder paragraaf 4.
• Er is geen sprake van dat bewakingsagenten vaststellingen doen voor de GAS, hen kunnen alleen de controle op de naleving van een retributiereglement inzake betalend parkeren worden toevertrouwd. 

Voorafgaande formaliteit: positief advies van de gemeenteraad

Net zoals voor de vaste camera's zal de verwerkingsverantwoordelijke, een aanvraag moeten indienen bij de gemeenteraad om zijn positief advies te verkrijgen, alvorens mobiele ANPR-camera's te kunnen inzetten voor de bovenvermelde doeleinden.

• De verwerkingsverantwoordelijke preciseert in zijn aanvraag de bijzondere gebruiksdoeleinden van de mobiele ANPR-camera's, de gebruiksperimeter ervan (kan samenvallen met het volledige grondgebied van de gemeente) en de voorziene gebruiksmodaliteiten (hoeveel camera's, verwittiging van de gefilmde personen, al dan niet bekijken van beelden in real time, modaliteiten voor het opnemen en bewaren van beelden,...).

De gemeenteraad formuleert zijn advies na de korpschef te hebben geraadpleegd.  Dit advies heeft een geldigheidsduur en zal op gemotiveerd verzoek kunnen worden hernieuwd bij het verstrijken van deze termijn.

2 - In de besloten plaatsen

Het gebruik van mobiele bewakingscamera's in de besloten plaatsen is beperkt tot 3 gevallen:

1^ste geval: het gebruik van mobiele bewakingscamera's door de bewakingsagenten in het kader van de situationele bevoegdheden zoals voorzien door de wet op de private veiligheid

Deze hypothese beoogt dus slechts de bewakingsagenten en een welbepaald kader, met name de uitoefening van bepaalde bevoegdheden die slechts betrekking hebben op bepaalde bijzondere plaatsen (bijv.: luchthavens, internationale stations, nucleaire sites,...)

2^de geval: het gebruik van mobiele bewakingscamera's op een besloten plaats, of delen van deze plaats, waar niemand wordt verondersteld aanwezig te zijn:

Het betreft bijvoorbeeld een winkel buiten de openingsuren, een commercieel centrum 's nachts, de onbewoonde delen van een industrieterrein,...

• Het criterium is het feit dat er niemand op deze plaats of delen van de plaats die men met mobiele bewakingscamera's wil bewaken, zou moeten zijn.

3^de geval: Gebruik van mobiele bewakingscamera's door een natuurlijke persoon, voor persoonlijk of huiselijk gebruik, in een niet voor het publiek toegankelijke besloten plaats.

Deze hypothese beoogt meer bepaald het geval van de eigenaar van een groot domein die deze privéeigendom wil bewaken door middel van mobiele bewakingscamera's die zich over de hele oppervlakte van zijn terrein zouden kunnen verplaatsen. 

Opgelet: Deze regel belet niet om de finaliteits- en proportionaliteitsbeginselen na te leven (men gebruikt geen mobiele bewakingscamera als deze meer binnendringen dan een vaste camera, om dezelfde doelstellingen te beogen) en uiteraard de reglementering op de drones (koninklijk besluit van 10 april 2016 met betrekking tot het gebruik van op afstand bestuurde luchtvaartuigen in het Belgisch luchtruim).

3 - Gebruiksregels

A. Aangifte en register

Net zoals voor de vaste bewakingscamera's moet de verwerkingsverantwoordelijke

• Aangifte doen van het gebruik van mobiele bewakingscamera's (uiterlijk de dag vóór de eerste ingebruikneming) en deze aangifte bijhouden.  
• Een schriftelijk register bijhouden van zijn beeldverwerkingsactiviteiten.  

Uitzondering: Gebruik van mobiele bewakingscamera's door een natuurlijke persoon, voor persoonlijk of huiselijk gebruik, in een niet voor het publiek toegankelijke besloten plaats.

B. Informatie van de gefilmde personen

Mobiele ANPR-bewakingscamera's in een niet-besloten plaats

De informatie wordt gegeven op twee gezamenlijke manieren:

• Pictogram op het voertuig waarop de bewakingscamera is gemonteerd;
• Elk ander informatiekanaal waarmee de burgers duidelijk kunnen worden geïnformeerd (website van de gemeente, gemeentekrantje, openbare aanplakking, informatie per brief of sms,...)

Mobiele bewakingscamera's in een besloten plaats

In de besloten plaatsen, zoals voor de vaste camera's, wordt het gebruik van mobiele bewakingscamera's aangegeven met een pictogram aan de ingang van de bewaakte plaats. 

C. Richting van de bewakingscamera's

De mobiele bewakingscamera's kunnen gemakkelijk worden gericht naar een plaats waarvoor men zelf de gegevens niet verwerkt. 

Daarom heeft de wet uitdrukkelijk voorzien dat dit niet toegelaten is, behalve in de gevallen waar het gaat over een plaats die een bijzonder risico voor de veiligheid inhoudt, waarvoor de verwerkingsverantwoordelijke zijn camera kan richten naar de perimeter rechtstreeks rond de plaats.  

D. Bekijken in real time

Wat de niet-besloten plaatsen betreft

Doeleinden:

Wanneer er bewakingscamera's worden geplaatst in niet-besloten plaatsen (de openbare weg), gebeurt het bekijken in real time uitsluitend 

• Onder toezicht van de politiediensten BEHALVE als de camera's worden gebruikt om toezicht te houden op de naleving van een gemeentereglement inzake parkeren (retributies parkings);
• Met als doel de bevoegde diensten (politiediensten, hulpdiensten,...) toe te laten onmiddellijk tussen te komen bij misdrijf, schade, overlast of ordeverstoring en deze diensten zo goed mogelijk te sturen in hun optreden.

Door wie?

• Door de bewakingsagenten in het kader van artikel 115 van de wet tot regeling van de private en de bijzondere veiligheid;
• Door de personen vastgesteld bij koninklijk besluit van 9 maart 2014: de agenten van politie, de leden van het administratief en logistiek kader van de politiediensten (CALOG) en de militairen overgeplaatst naar het CALOG.

Hebben eveneens toegang in real time tot de beelden de overheden en diensten bevoegd voor 

• het coördineren van de veiligheid bij belangrijke evenementen die een impact kunnen hebben op de openbare orde en de veiligheid van de bevolking en
• het opvolgen van de evolutie van de noodsituaties om het beheer ervan te coördineren.

Men beoogt overheden, diensten en personen die hierin een rol moeten spelen, desgevallend bijeengebracht in crisis- of coördinatiestructuren op lokaal, provinciaal of nationaal niveau, zoals de operationele commandoposten, de coördinatiecomités en de nationale crisiscellen (minister van Binnenlandse Zaken, leden van het openbaar ministerie, de provinciegouverneur, de burgemeester, of hun gemachtigden, de ambtenaar belast met de noodplanning en de diensten die optreden in het kader van de betrokken disciplines (hulpverleningszones, operationele eenheden van de civiele bescherming, gezondheidsinspecteur, …)).

Wat de besloten plaatsen betreft

Het bekijken in real time is enkel toegelaten met als doel een onmiddellijk ingrijpen mogelijk te maken bij misdrijf, schade, overlast of ordeverstoring.

Men blijft dus binnen de doeleinden van de bewakingscamera's, met name de bewaking en het toezicht met als doel misdrijven tegen personen of goederen te voorkomen, vast te stellen, op te sporen, ...

Door wie?

Hebben slechts toegang tot de beelden de verwerkingsverantwoordelijke en de personen die handelen onder zijn toezicht.

Opgelet: het bekijken in real time kan een bewakingsactiviteit zijn!  Let er in dit geval op dat de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid wordt nageleefd!

Meer info over de private en bijzondere veiligheid.

E. Opnemen en bewaren van de beelden

De beelden van de bewakingscamera's kunnen worden opgenomen, maar uitsluitend met als doel om bewijzen te verzamelen van overlast of van feiten die een misdrijf opleveren of schade veroorzaken en de daders van de feiten, de verstoorders van de openbare orde, de getuigen of de slachtoffers te zoeken en te identificeren.

Op dezelfde wijze kan de bewaringstermijn één maand niet overschrijden als de beelden niet kunnen bijdragen tot het bewijzen van een misdrijf, van schade of van overlast of tot het identificeren van een dader van de feiten, een verstoorder van de openbare orde, een getuige of een slachtoffer.

Voor bepaalde plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden (bij koninklijk besluit bepaald), wordt deze bewaringstermijn tot drie maanden verlengd. 

E. Gemeenschappelijke bepalingen

1 - Geen verborgen camera's

Het heimelijk gebruik van bewakingscamera's is strikt verboden.

• Heimelijk gebruik

= gebruik zonder voorafgaande toestemming van de gefilmde persoon à betreden van een plaats waar een pictogram aangeeft dat er camerabewaking plaatsvindt = voorafgaande toestemming: belang van het pictogram!

= gebruik dat niet voldoet aan de aankondigingsvereisten (pictogram + andere informatiekanalen) voorzien voor het gebruik van mobiele bewakingscamera's op niet-besloten plaatsen. 

• Het is niet noodzakelijk de camera die zichtbaar moet zijn, maar eerder de informatie over de aanwezigheid van de camera.  

2 - Gevoelige gegevens

Bewakingscamera's mogen

• geen beelden opleveren die de intimiteit van een persoon schenden 

Er mogen geen bewakingscamera's worden geplaatst in kleedkamers, vestiaires van sportzalen, ...

• niet gericht zijn op het inwinnen van informatie over de filosofische, religieuze, politieke, syndicale gezindheid, etnische of sociale origine, het seksuele leven of de gezondheidstoestand (gevoelige gegevens).

Het kan gebeuren dat dit soort gegevens verschijnt op de beelden (bijv.: gebroken arm, religieus teken zichtbaar op een persoon, ...), maar het doel van de camera's mag niet zijn om gericht te zijn op het inwinnen van dit soort informatie! 

3 - Intelligente camera

Naast het verzamelen van beelden filteren de intelligente bewakingscamera's de beelden omdat zij uitgerust zijn met een onderdeel dat de beelden analyseert. 

• Als deze intelligente camera's niet gekoppeld zijn aan persoonsgegevensbestanden, zoals camera's die geluiden, bewegingen, warmtebronnen detecteren: het gebruik ervan is toegelaten
• Als deze bewakingscamera's gekoppeld zijn aan een persoonsgegevensbestand, zoals de ANPR-camera's (die de nummerplaten herkennen) of de camera's voor gezichtsherkenning:   zijn ENKEL de ANPR-camera's toegelaten en uitsluitend als het persoonsgegevensbestand (nummerplaten) wordt verwerkt overeenkomstig de AVG en andere reglementeringen inzake bescherming van persoonsgegevens.

4 - Beveiligingsmaatregelen

De verwerkingsverantwoordelijke of de persoon die onder zijn toezicht handelt, neemt alle nodige voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat niet-toegelaten personen toegang hebben tot de beelden:

• veiligheidsbeleid,
• organisatie van en de menselijke aspecten van de veiligheid (verbintenis van vertrouwelijkheid, rangschikking van de informatie, ...),
• fysieke veiligheid en de omgeving (beveiliging van de toegangen, backupsysteem, ...),
• beveiliging van de netwerken,
• logische beveiliging van de toegangen (authenticatiesysteem, lijst betrokken personeel, ...),
• logging, tracering en analyse van de toegangen,
• toezicht en onderhoud,
• beheer van veiligheidheidsincidenten en continuïteit.

Deze verplichting vloeit niet uitsluitend voort uit de camerawet. De AVG voorziet eveneens in een verplichting tot beveiliging van de gegevensverwerkingen (artikel 32 tot 34 van de AVG). 

 

E. Gemeenschappelijke bepalingen

1 - Geen verborgen camera's

Het heimelijk gebruik van bewakingscamera's is strikt verboden.

• Heimelijk gebruik

= gebruik zonder voorafgaande toestemming van de gefilmde persoon à betreden van een plaats waar een pictogram aangeeft dat er camerabewaking plaatsvindt = voorafgaande toestemming: belang van het pictogram!

= gebruik dat niet voldoet aan de aankondigingsvereisten (pictogram + andere informatiekanalen) voorzien voor het gebruik van mobiele bewakingscamera's op niet-besloten plaatsen. 

• Het is niet noodzakelijk de camera die zichtbaar moet zijn, maar eerder de informatie over de aanwezigheid van de camera.  

2 - Gevoelige gegevens

Bewakingscamera's mogen

• geen beelden opleveren die de intimiteit van een persoon schenden 

Er mogen geen bewakingscamera's worden geplaatst in kleedkamers, vestiaires van sportzalen, ...

• niet gericht zijn op het inwinnen van informatie over de filosofische, religieuze, politieke, syndicale gezindheid, etnische of sociale origine, het seksuele leven of de gezondheidstoestand (gevoelige gegevens).

Het kan gebeuren dat dit soort gegevens verschijnt op de beelden (bijv.: gebroken arm, religieus teken zichtbaar op een persoon, ...), maar het doel van de camera's mag niet zijn om gericht te zijn op het inwinnen van dit soort informatie! 

3 - Intelligente camera

Naast het verzamelen van beelden filteren de intelligente bewakingscamera's de beelden omdat zij uitgerust zijn met een onderdeel dat de beelden analyseert. 

• Als deze intelligente camera's niet gekoppeld zijn aan persoonsgegevensbestanden, zoals camera's die geluiden, bewegingen, warmtebronnen detecteren: het gebruik ervan is toegelaten
• Als deze bewakingscamera's gekoppeld zijn aan een persoonsgegevensbestand, zoals de ANPR-camera's (die de nummerplaten herkennen) of de camera's voor gezichtsherkenning:   zijn ENKEL de ANPR-camera's toegelaten en uitsluitend als het persoonsgegevensbestand (nummerplaten) wordt verwerkt overeenkomstig de AVG en andere reglementeringen inzake bescherming van persoonsgegevens.

4 - Beveiligingsmaatregelen

De verwerkingsverantwoordelijke of de persoon die onder zijn toezicht handelt, neemt alle nodige voorzorgsmaatregelen om te voorkomen dat niet-toegelaten personen toegang hebben tot de beelden:

• veiligheidsbeleid,
• organisatie van en de menselijke aspecten van de veiligheid (verbintenis van vertrouwelijkheid, rangschikking van de informatie, ...),
• fysieke veiligheid en de omgeving (beveiliging van de toegangen, backupsysteem, ...),
• beveiliging van de netwerken,
• logische beveiliging van de toegangen (authenticatiesysteem, lijst betrokken personeel, ...),
• logging, tracering en analyse van de toegangen,
• toezicht en onderhoud,
• beheer van veiligheidheidsincidenten en continuïteit.

Deze verplichting vloeit niet uitsluitend voort uit de camerawet. De AVG voorziet eveneens in een verplichting tot beveiliging van de gegevensverwerkingen (artikel 32 tot 34 van de AVG). 

 

F. Recht op toegang

1 - Politiediensten

Aangezien het bekijken in real time in de niet-besloten plaatsen gebeurt onder toezicht van de politiediensten, spreekt het voor zich dat de politiediensten toegang hebben tot de beelden, naast de verwerkingsverantwoordelijke en andere bij wet toegelaten personen.

Voor de besloten plaatsen voorziet de wet dat volgende personen toegang hebben tot de beelden:

• de verwerkingsverantwoordelijke
• de persoon die onder zijn gezag handelt (dat kan een bewakingsagent zijn). 

Deze personen zijn onderworpen aan een discretieplicht wat de persoonsgegevens verstrekt door de beelden betreft, maar in bepaalde gevallen kunnen/moeten de beelden overgezonden worden aan de politiediensten:

1. De beelden kunnen door de verwerkingsverantwoordelijke of door degene die handelt onder zijn toezicht worden overgezonden aan de politiediensten of aan de gerechtelijke overheden, ingeval er feiten worden vastgesteld die misdrijven of overlast kunnen vormen EN de beelden kunnen bijdragen tot het bewijzen van die feiten of tot het identificeren van de daders;

Bijvoorbeeld: U was het slachtoffer van een inbraak en uw camera's hebben de inbrekers gefilmd: u kan de beelden op eigen initiatief aan de politie geven.

2. De beelden moeten kosteloos worden verzonden aan de politiediensten INDIEN zij de beelden opvragen in het kader van hun opdrachten van bestuurlijke of gerechtelijke politie EN indien de beelden het reeds vastgestelde misdrijf of de reeds vastgestelde overlast betreffen (het woord “betreft” toont aan dat het misdrijf niet noodzakelijk zichtbaar moet zijn op de beelden. Deze laatste moeten alleen betrekking hebben op het misdrijf).

Bijvoorbeeld: u heeft bewakingscamera's en zij hebben de daders van een misdrijf gefilmd op het ogenblik dat zij vluchten, terwijl zij voor uw huis passeren: als de politie u de beelden vraagt, bent u verplicht ze kosteloos te geven.

Als het een niet voor het publiek toegankelijke besloten plaats betreft, voorziet de wet toch dat de verwerkingsverantwoordelijke kan eisen dat er een gerechtelijk mandaat in het kader van een opsporingsonderzoek of gerechtelijk onderzoek wordt vastgelegd.

3. Als er een schriftelijke overeenkomst is afgesloten met de verwerkingsverantwoordelijke en de betrokken politiedienst, kunnen de beelden in real time worden overgezonden aan de politiediensten:

• Voor de beveiliging van plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden (bij koninklijk besluit bepaalde plaatsen).  
• Wanneer zich een feit voordoet waarvoor de tussenkomst van de politiediensten vereist kan zijn (bijv.: overval van een juwelier of een apotheker), met naleving van de regels op het vlak van private veiligheid (twijfelopheffing alvorens een beroep te doen op de politiediensten). 

De wet voorziet eveneens dat de politiediensten, in het kader van hun opdrachten van (bestuurlijke of gerechtelijke) politie vrije, kosteloze toegang in real time hebben tot de beelden van de camera's:

• Geplaatst op het net van de openbare vervoersmaatschappijen (NMBS, MIVB, TEC, De Lijn);
• Geplaatst op de bij koninklijk besluit bepaalde nucleaire sites (dit koninklijk besluit werd nog niet goedgekeurd).

- De modaliteiten van deze toegang worden bepaald in de protocolakkoorden met de verschillende partijen (politiediensten / openbare vervoersmaatschappij of nucleaire site).

- Deze protocolakkoorden worden, voorafgaandelijk aan de ondertekening ervan, ter advies voorgelegd aan de Gegevensbeschermingsautoriteit.

2 - Gefilmde personen

De wet voorziet dat de gefilmde personen recht op toegang tot de beelden hebben (artikel 12 van de camerawet).

Hoe de toegang aanvragen?

De gefilmde persoon richt zijn verzoek tot de verwerkingsverantwoordelijke, overeenkomstig de AVG (artikel 15).  Dit verzoek moet voldoende gedetailleerde aanwijzigingen bevatten om de betrokken beelden precies te kunnen lokaliseren.

Wanneer de verwerkingsverantwoordelijke een verzoek tot toegang heeft ontvangen, kan hij de beelden die het voorwerp uitmaken van het verzoek niet wissen. Hij bewaart ze gedurende de tijd die nodig is voor de verwerking van het verzoek tot toegang, zonder dat deze termijn de maximale bewaringstermijn overschrijdt (1 maand over het algemeen / 3 maanden voor de door de Koning bepaalde plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden / geen termijn als deze beelden het mogelijk maken om bij te dragen tot het bewijzen van de feiten/het identificeren van de daders, ...).

• Overeenkomstig artikel 12.3 van de AVG antwoordt de verwerkingsverantwoordelijke de gefilmde persoon binnen een maand na ontvangst van het verzoek.   Deze termijn kan met twee maanden worden verlengd, rekening houdend met de complexiteit van het verzoek en het aantal verzoeken.

Hoe in de praktijk de AVG en artikel 12 van de camerawet combineren?

G. Plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden

Bepaalde specifieke regels zijn slechts van toepassing op bepaalde plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden. 

De camerawet bepaalt dat voor deze plaatsen vastgesteld bij koninklijk besluit, na overleg in de Ministerraad:

• De verwerkingsverantwoordelijke kan beslissen om de bewakingscamera('s) te richten op de perimeter rechtstreeks rond de plaats;
• De beelden maximum drie maanden kunnen worden bewaard in plaats van één;
• De beelden in real time kunnen worden overgezonden aan de politiediensten, na afsluiting van een overeenkomst met de betrokken politiedienst en de verwerkingsverantwoordelijke.

Een koninklijk besluit werd op 6 december 2018 aangenomen. Het stelt, voor elke van deze drie regels, een lijst van de betrokkene plaatsen vast.

Risicoplaatsen waarvan de bewakingscamera's op de perimeter kunnen worden gericht

De besloten plaatsen waarvoor het toegelaten is om de bewakingscamera's te richten op de perimeter rechtstreeks rond de plaats zijn de volgende:

1. de luchthavens die voor commercieel verkeer zijn opengesteld;
2. de  treinstations;
3. de nucleaire sites;
4. de militaire domeinen;
5. de gevangenissen in de zin van artikel 2, 15°, van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, de gemeenschapscentra voor minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, en de forensisch psychiatrische centra, bedoeld in artikel 3, 4°, c), van de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering;
6. de internationale instellingen of ambassades bepaald door de Koning overeenkomstig artikel 137 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;
7. de havenfaciliteiten bedoeld in artikel 5, 6° en 7°, van de wet van 5 februari 2007 betreffende de maritieme beveiliging;
8. de SEVEZO-inrichtingen;
9. de andere plaatsen bepaald door de Koning overeenkomstig artikel 138 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;
10. de Nationale Bank van België;
11. de geldtelcentra in de zin van artikel 2, 20°, van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid. 

• Het betreft meestal plaatsen waar de bewakingsagenten, reeds door ernstige risico’s voor de veiligheid, de situationele bevoegdheden kunnen uitoefenen, naast hun generieke bevoegdheden.
• Het gaat om plaatsen die, omwille van de aard van de activiteiten die er worden uitgeoefend, de aard van de bezetter ervan en de geografische ligging ervan, een aanzienlijk risico voor de veiligheid inhouden.

Procedure

Vooraleer zij hun bewakingscamera's kunnen richten op de perimeter van deze plaatsen, zullen de betrokken verwerkingsverantwoordelijken, wat de afbakening van de perimeter betreft, een positief advies van de gemeenteraad van de betrokken gemeente moeten krijgen. 

Alvorens zich uit te spreken, moet de gemeenteraad, net zoals voor de niet-besloten plaatsen, de korpschef raadplegen, die hem kan inlichten over de risico’s verbonden aan deze plaats binnen zijn politiezone.

• Het is de taak van de verwerkingsverantwoordelijke om in zijn aanvraag tot advies zijn definitie van de perimeter te rechtvaardigen en aan de gemeenteraad om de motiveren waarom hij een positief of negatief advies geeft over de aanvraag. Men kan immers niet voor al deze plaatsen dezelfde regel toepassen om de oppervlakte van de perimeter te bepalen: dat hangt af van de configuratie van de plaatsen (Bevindt deze plaats zich in een residentiële zone of niet? Welke oppervlakte bezet deze plaats in de beoogde ruimte?,…) en van de aard van het risico voor de veiligheid.

Risicoplaatsen waarvan de beelden van de bewakingscamera's maximum 3 maanden kunnen worden bewaard

De plaatsen bepaald door de Koning waarvan de beelden van de bewakingscamera's maximum 3 maanden kunnen worden bewaard in plaats van één, zijn de volgende:

1. de luchthavens die voor commercieel verkeer zijn opengesteld;
2. de stations en de voertuigen van openbaar vervoer van de openbare vervoersmaatschappijen; 
3. de nucleaire sites;
4. de militaire domeinen;
5. de gevangenissen in de zin van artikel 2, 15°, van de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van de gedetineerden, de gemeenschapscentra voor minderjarigen die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, en de forensisch psychiatrische centra, bedoeld in artikel 3, 4°, c), van de wet van 5 mei 2014 betreffende de internering;
6. de internationale instellingen of ambassades bepaald door de Koning overeenkomstig artikel 137 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;
7. de havenfaciliteiten bedoeld in artikel 5, 6° en 7°, van de wet van 5 februari 2007 betreffende de maritieme beveiliging;
8. de SEVEZO-inrichtingen;
9. de andere plaatsen bepaald door de Koning overeenkomstig artikel 138 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;
10. de Nationale Bank van België;
11. de geldtelcentra in de zin van artikel 2, 20°, van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid. 

Als de bewakingscamera's op deze plaatsen worden geplaatst, kan de verwerkingsverantwoordelijke de beelden gedurende een termijn van maximum drie maanden in plaats van één bewaren (behalve als de beelden kunnen bijdragen tot het bewijzen van een feit of tot het identificeren van daders, getuigen, slachtoffers, ... in deze gevallen worden de beelden bewaard zolang dit nodig is voor de verwerking van de feiten).

• Het gaat niet over een verplichting om de beelden drie maanden te bewaren, maar over een mogelijkheid, voor de beoogde verantwoordelijken, om de maximale bewaringsduur van de beelden te verlengen.

Risicoplaatsen waarvoor de toegang in real time tot de beelden kan worden gegeven aan de politiediensten (op basis van een overeenkomst)

De voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen die een bijzonder risico voor de veiligheid inhouden en waarvan de beelden in real time kunnen worden overgezonden aan de politiediensten, zijn de volgende:

1. de luchthavens die voor commercieel verkeer zijn opengesteld;

2. de internationale instellingen of ambassades bepaald door de Koning overeenkomstig artikel 137 van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid;

3. de havenfaciliteiten bedoeld in artikel 5, 6° en 7°, van de wet van 5 februari 2007 betreffende de maritieme beveiliging.

4. de plaatsen waar evenementen van culturele, maatschappelijke, festieve, folkloristische, commerciële of sportieve aard worden georganiseerd, beschouwd als grote volkstoelopen in de zin van artikel 22 van de wet op het politieambt, onder de volgende voorwaarden:

• a) deze toegang in real time wordt slechts ingesteld voor de duur van deze evenementen;
• b) het instellen van deze toegang in real time gebeurt na een risicoanalyse uitgevoerd door de organisator van het evenement, waarbij moet worden aangetoond dat een toegang in real time van de politiediensten gerechtvaardigd is ondanks de genomen voorzorgs- en veiligheidsmaatregelen om het evenement te omkaderen;
• c) het instellen van deze toegang in real time gebeurt in het kader van de opdrachten van bestuurlijke politie, na het uitvoeren, door de politiediensten, van een impact- en risicoanalyse op het niveau van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en op operationeel niveau, goedgekeurd door de politieambtenaar bedoeld in de artikelen 7 tot 7/3 van de wet op het politieambt, waarbij wordt aangetoond dat deze plaatsen een bijzonder risico inhouden op het vlak van de veiligheid.

Deze laatste categorie moet bijvoorbeeld de politiediensten in staat stellen om een festival te bewaken vanuit dezelfde commandopost als de private bewakingsdienst die is ingesteld door de organisator van het evenement. Dat beoogt eveneens de grote concerten of andere evenementen waar het zowel wegens de toeloop als andere criteria noodzakelijk is dat de politiediensten in real time toegang hebben tot de beelden van de bewakingscamera's die geplaatst zijn op de plaats, om hun opdrachten van bestuurlijke politie beter te kunnen uitoefenen.  De drie cumulatieve voorwaarden waarin voorzien is door het koninklijk besluit, moeten voorkomen dat deze categorie te ruim geïnterpreteerd wordt en aldus van de politiediensten verwacht wordt dat zij achter de schermen staan van de camera's van ieder evenement.

• Deze toegang in real time wordt uitsluitend voor deze bij koninklijk besluit bepaalde plaatsen ingesteld, nadat er een overeenkomst is afgesloten met de verantwoordelijk voor de verwerking en de betrokken politiedienst.
• Het is uiteraard niet de bedoeling
  • de verwerkingsverantwoordelijke te verplichten zijn beelden in real time door te sturen naar de politiediensten: dit zal gebeuren op basis van een akkoord, dat de modaliteiten van deze toegang zal bepalen;
  • van de politiediensten te verwachten dat zij permanent achter de schermen worden geplaatst om de beelden van deze plaatsen te bewaken à het bekijken in real time zal enkel gebeuren voor zover nodig voor hun politieopdrachten.

Om er meer over te weten

Consulteer het KB van 6 december 2018 en zijn Verslag aan de Koning.

 

H. Sancties

De niet-naleving van de camerawet wordt bestraft met strafboetes (en niet met administratieve sancties):

Deze bedragen moeten worden vermeerderd met opdeciemen, wat inhoudt dat zij moeten worden vermenigvuldigd met 8.  Het maximumbedrag bedraagt dus 160000 euro.

Met dezelfde geldboetes worden gestraft diegenen die de beschikking hebben over afbeeldingen waarvan ze redelijkerwijs kunnen vermoeden dat deze beelden verkregen werden met schending van de artikelen in kwestie.