Vanaf kantoor kijken wie er voor je huis staat of terugkijken waar dat rare geluid vannacht vandaan kwam. Zo'n 16 procent van de Nederlandse huishoudens heeft een 'slimme deurbel', die aanschiet bij beweging of permanent filmt. Handig in de strijd tegen inbrekers en babbeltrucs, vinden ook de politie en enkele gemeenten.

Almere, Den Haag, Eindhoven en Nissewaard (Zuid-Holland) delen de deurcamera's zelfs gratis uit aan bewoners van wijken waar veel wordt ingebroken. Het budget daarvoor - de vier gemeenten kregen zo'n anderhalve ton voor ruim 300 deurbellen - komt van het ministerie van Veiligheid en Justitie.

Almere was de eerste gemeente die experimenteerde met de cameradeurbel. In 2018 kregen bewoners in de Almeerse Stedenwijk bijna honderd slimme deurbellen. Toen bleek dat in straten met deurcamera's de inbraken afnamen en bewoners zich veiliger voelden, startten ook de drie andere gemeenten een proefproject.

Illegaal de openbare ruimte filmen

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP), de toezichthouder op het gebied van privacy, is kritisch over het uitdelen van de slimme deurbellen. Veel deurcamera's filmen permanent de openbare ruimte, zoals de straat of de stoep. Als dat gebeurt zonder goede reden is het illegaal, aldus de privacywaakhond.

"Je mag de openbare ruimte alleen filmen als er concreet iets aan de hand is, als er een gevaar is", zegt AP-voorzitter Aleid Wolfsen. "Als gemeenten aanmoedigen tot permanent filmen terwijl er niks aan de hand is, zetten ze aan tot onrechtmatig gedrag. Daar moeten ze mee stoppen."

Gemeenten omzeilen met deze pilots wetgeving die erop toeziet dat niet overal camera's hangen. "Als burger wil je in een vrij land niet permanent worden gefilmd", zegt Wolfsen. Hij stelt dat mensen die illegaal openbare ruimte filmen risico lopen op serieuze boetes als bijvoorbeeld de buren daarvan melding maken.

Almere wijst erop dat de pilot onder het ministerie valt, en dat die stelt dat het filmen van de openbare weg wél mag. "Daar zijn wij in meegegaan", zegt de gemeente. Het ministerie wijst weer naar een politierichtlijn, die stelt dat een particuliere camera alleen opnamen mag maken van privé-eigendommen en niet van de openbare weg.

Maar die richtlijn laat wel ruimte voor uitzondering, als het bijvoorbeeld onvermijdelijk is om een deel van de stoep in beeld te hebben. Uit administratie van de politie zelf, opgevraagd door de website VPNGids.nl met een beroep op de Wet Openbaarheid van Bestuur, blijkt echter dat die uitzondering regel is.

Want: 87,6 procent van de 230.000 camera's die geregistreerd staan in de politie-databank 'Camera in Beeld' filmt de openbare weg. Deelnemers aan de pilot-projecten worden aangespoord de deurbel aan te melden bij die databank. Daarmee kan de politie opzoeken waar camera's hangen en de beelden opvragen voor opsporing.

"De politie weet alleen het adres van de camera en kan enkel gebruik maken van beelden als daartoe aanleiding is, dat is niet problematisch", zegt AP-voorzitter Wolfsen. "Maar we moeten niet willen dat de politie aanzet tot onrechtmatig gedrag en die beelden vervolgens ook gebruikt."

Minister Ferd Grapperhaus schrijft dit weekend in antwoord op Kamervragen dat slimme deurbellen moeten voldoen aan Nederlandse en Europese privacyregels. "Bij opslag van gegevens op servers buiten de EU moet de leverancier aantonen dat aan die wetgeving wordt voldaan", schrijft de minister.

De gemeenten Den Haag en Eindhoven kozen voor de populaire cameradeurbel van Ring, onderdeel van de Amerikaanse postordergigant Amazon. Dat betekent dat de beelden van de slimme deurbellen op servers van Amazon in de Verenigde Staten worden opgeslagen.

"Het geluid en beeld gaat naar de andere kant van de oceaan en ze mogen ermee doen wat ze willen", zegt emeritus hoogleraar Recht&Techniek Jan Smits van Technische Universiteit Eindhoven. Hij nam op verzoek van Nieuwsuur de servicevoorwaarden van Ring door. Hij noemt het een "oneerlijke, onevenwichtige en eenzijdige overeenkomst".

Veiligheidsproblemen

Ring kwam onlangs nog in opspraak omdat zo'n 3600 inloggegevens van gebruikers op het darknet belandden. Het bedrijf stelt dat de gegevens waarschijnlijk zijn gelekt via derde partijen. "We hebben geen bewijs gevonden van indringers in de systemen. Wij adviseren gebruikers een uniek wachtwoord te gebruiken en tweestapsverificatie in te stellen", laat een woordvoerder weten.

Op internet circuleren filmpjes waarin hackers gebruikers toespreken via Ring-camera's die binnenshuis hangen. Een van de slachtoffers klaagde het bedrijf aan. Overigens is Ring niet het enige bedrijf dat kampt met veiligheidsproblemen: uit onderzoek in opdracht van het ministerie van Economische Zaken blijkt dat slimme deurbellen het slechtst beveiligd worden van alle slimme apparaten.